Dmitri Kara Çoban – 80ci yıldönümü

             

 Dmitri Kara Çoban duudu 1933 yılda may ayın 27-dä Beşalma küüdä 

 Komrat rayonunda, bir çifçi aylesindä. Beşalma küyü zamandan anılardı kendi masallarınan, fıkralarınan. Beşalmada gagouz dilimiz taa pak korunmuş da te bu dili  pek gözel bilmiş üürenmiş hem gözel kullanmış D Kara Çoban. 
Küçüklüü, yaşaması, bütün ömürü geçti Beşalmada. Üürenmesi başler Beşalma şkolasında; küydä şkolai bitirdiktän sora girer Kaula Pedagojik şkolasına. Orada bir-iki kurs üürenıp braker, oler küüdä üüredici. Ondan sora çekiler askerä.

    1957 yılda gagouz yazıları çıktınan hem ana dilimiz şkolada üüredilsin deyni masuz kursları Dionis Tanasoglu açtı hem götürdü Kişinövda şkolaların bilim institudunda. İlk seriya kurslar oldular 1958 yılda yazın iki ay. Bu kurslara çaarıldı gagouz gençleri hem da işleyan üüredicileri üürenmää gagouz gramatikasını hem başka obiektleri da gagouz dilindä. Kursantların arasında bulundu genç üüredici D Kara Çobanda. Bu kurslardan sora D Kara Çoban gitti Moskovaya da girdi üürenmää literatura instituduna angısını o bitirdi 1962 yılda. Kara Çobanın ilk şiirleri ana dilindä çıktılar  gagouz folklor kiyadında “Bucaktan seslär”, angısını hazırladı D Tanasoglu.

           Kara Çobanı taa küçüklüündän çekärdi gözellää – resimcilää, skulpturaya, pek sevärdi ana dilini, gagouzların adetlerini, zamandan kalma kulturasını. Uuruna dörä oler bir yorulmaz zaametçi yaratmakta hem etnografiyada. Kurdu Beşalmanın etnografia muzeini, topladı küüylerdä pek çok unikal eksponatlar, angıların büün zor taa paalarını koyma, ama geçtikça vakıtlar heptän paasız olerlar. Kara Çoban yırmi yılın üstünä işledi direktor bu muzeydä.

            Kara Çoban sevärmiş çinamatografıyayi. Bu uurda da o göstermiş kendi talandını. Kendi paralarınan alıp pelikula, o gezärmiş da çikararmış gagouz adetlerini, gagouz küülerini, insannarını. O çıkarmış yakın yirmiya filma, hepsinin onnarın adıymış “Gagouz novellaları”.

 Skulpturada hem resimcilik uurunda da D Kara Çoban braktı gagouzlara orijinal işlär, ama literatura tarafında – taa çok.  Mai yirmi beş yılın içindä 1957 dän – 1982 – dan o çıkardı tipardan: „İlk laf „(1963), ” Yanıklık”, „ Bayılmak” (1969). Proza   „Alçak saçak altında” (1966),  „Tamannık” (1977).

  D Kara Çoban o zaman taa gençti hem kaaviydi, taman yaratmanın üüseklindäydi, ama ansızdan atalı ölüm aldı onu bu yaşamaktan. Açan insan vakıtsız gider yaşamaktan, bu hep garipli. Açan laf gider sadä insan için, sölerlär: “O vardı nice taa sevinsin bu yaşamaya”. Açan insan – poettı, yazıcıydı, resimciydi, çalışardı yaratmak uurunda – sölerlär başka türlü: “ O vardı nice taa çok iş yapsın, o vardı nice taa sevindirsin bizi”.

  Bu türlü talantlı insandı gagouz kultura istoriyasında vardı hem kaler  Dimıiri Kara Çoban.

                                                                      Analık

Analık – ne en ii var

şafk, toprak hem bulutlar.

Analık – geniş bolluk,

havada bir pak soluk.

O – her ilkyaz gelmesi,

kırların eşermesi.

Analık – ürään sıcaa,

sevginin ahtı kucaa.

Mart

Taa kemik dereciklär,

lüzgerlär uuldéér saarlı,

Kimsey ginmeer taa incä

hepsi kürklän sarılı.

Saurgun taa kopuşér

ba Teydän, ba Karliktan.

Kapudan Ayaz işleer,

Donér su bakırlıkta.

Ama bak sän yukarı;

bulutlar şenni üzer.

Şıladı bir gözcääz şafk –

o da ilkyaza benzer.

Dosta

Beenıp pak üzünü, inandım sana şanlı,

da hep sert ezmedä kalacan aşaalı.

Da kondum ardına, kötüya görünmäz,

hem dedim ben sana, aalama ne denmäz.

Prostet, prostet, dostum sevinmäk yaradan,

zorlarda var koydum ki seni tarada.

Bayırdaydın – setim, denizdäydin – kürääm.

Kal sän genä çetin, eer brakarsa ürään.

Büün da prostet, aman Ayoz işti deyni...

Lääzımnydı kurban, da koydum ben seni.