Protoereul profesor Mihail Ciachir - 150 de ani de la naştere

Protoereul profesorul Mihail Ciachir, neobositor slujitor al Bisericii Ortodoxe, eminent cărturar şi iluminist basarabean originar din localitatea găgăuză Ceadâr-Lunga, judeţul Tighina, născut la 27 aprilie 1861 în familia câtăreţului de acolo Mihail V. Ciachir, a fost şi rămâne una din personalităţile marcante ale Basarabiei în domeniul culturii găgăuze şi române.
Mihail Ciachir vine dintr-o veche dinastie de preoţi consacraţi ideei iluminismului naţional şi nu numai. Iar dinastia Ciachirilor deschide din Balcani cultura Uzisangeac al găgăuzilor, de pe lângă Varna. Încă de pe la începutul sec. al XVIII-lea. Emigrând din cauza războaielor Rusiei împotriva Turciei, mai întâi în România, apoi în Basarabia la găgăuzii aduşi aici de generalii ţarişti, formând o punte de continuitate balcanică a găgăuzilor în Basarabia.
Mihail Ciachir după şcoala din Ceadâr-Lunga face studii liceale la un gimnaziu din Chişinău, absolvind apoi în 1881 vestitul Seminar Teologic, unde capătă o vastă cultură şi instruire pe lângă disciplinele teologice, aici se studiau: gramatica, politica, latina, greaca, rusa, germana, franceza. Încadrat ca prof. în acest seminar, predă religia, matematica, geografia, poleografia, greaca etc. A predat diferite obiecte (fără plată) şi la alte şcoli din Chişinău.
Cel mai important lucru pe care l-a făcut Mihail Ciachir pentru găgăuzi e că a tradus Noul şi Vechiul Testament în limba găgăuză. M. Ciachir a scris în limba română în revista "Viaţa Basarabiei" din Chişinău, an 1933 şi 1934 şi apoi a scos şi în limba găgăuză cartea scrisă "Istoria găgăuzilor".

"Modestia şi munca nepregetată a basarabenilor îşi are un exponent nobil în Pr. Ciachir. Un trup bătrân, apăsat de 74 de ani, pare tânăr prin sufletul neastâmpărat, setos de ştiinţă şi dornic de a lumina poporul din sânul căruia face parte. Astăzi noi, care încercăm să punem o cărămidă la cultura naţională prin rev. "Vocea Basarbiei", suntem uimiţi de acest bătrân şi simpatic colaborator şi mândri de a da mâna şi a sta de vorbă" (N. Costencu)

Gagouzalarda Paskellä yortuları

Paskellä yortuları

İlkyazın gagouzlarda nasıl da hepsi hristianlarda var Paskellä yortuları. Paskellä yortusunun kalendarda yok belli günü, o gezeer. Hristian Paskellesi bir kerä bilä düşmer ay aydınığına. O her zaman mutlaka düşer pazar gününä hem mutlaka ay karannığına. Bu büyük yortuya kaldınan ellibeş gün, sekiz hafta tutulăr Et oruçu, Et oruçun ardına geler büük oruç.

Et oruçun önunde haftaya gagouzlar deerlär peynir haftası, neçin ki bu haftada olur yemää sade peynir, iyişimik, kaymak, yımırta hem türlü akıtmalar, kıvırmalar, pideler ama et, balık, slanina hiç olmaz.

Bu haftada adetlerä görä hem inannara görä insan lâzım aklına getirsin ne yannışlıklar yaptı, ne kötülüklerlen acıttı yakın insannarını, hısımnarını da buluşup onlarlan prost olsunnar, unutsunnar küsüleri, afetsinner biri-birinin günählarını.

Todur haftası

Peynir haftasından sora geler Todur haftası. Bu zamanda ilkyaz artık başlăr heptän açılmağa, köylü kızlar bir pazar sabağalendän gözäl giynip, düzünüp çıkardılar sokaklara, köşelerdä lafa, durardılar. Todur gününde üülendän sora köyün kenarında koşu olurdu, sayılăr atlılar yarışardılar. Yarışmaklar bitärdilär karannık olmaa yakın, ama köylerin keyfleri pek üüsek olurdu. Yarışmaları lafederdi küçüyü-büyü. Auşamnen insannar daalışırdılar yarışmaktan evlerinä büyük oruçu tutmağa.

Büyük oruç

Todur günündän sora Paskelleyä kalăr 7 hafta, yemää olmaz ne süt, ne et, ne yımırta, ne da balık. Olur sade yemää kartofi, fasüle, suvan, sarmısak, pirinç. Mancaları olur haşlamağa sade oloylan, domuz yaği ya da saayağı olmaz.

Büyük oruç auşamında kimi köylerde yımırta asărlar engeye, hepsi evcimannar bir çevrä yapărlar içerde, birisi hızlandırăr iki tarafa iptä asılan yımırtayı, onu lâzım birisi tutsun, değil ellen ama ağzınnan. Elbetki kazanăr kim dağa batal hem kimin ağzı büyük, küçük uşaklar sade bakıp gülerlär. Yımırta sallamağa adet çok eskiden geler, ama büyünkü onun sebebi şaka hem gülüş yapmak.

Trimur

Paskellä oruçun ilk üç günü sayılărlar trimur günneri. Bu üç gündä kim ister olur üç gün hem üç gecä hiç birşey imesin hem su da içmesin. Trimur tutăr kimi çok inancı ihtiarlar. Trimur olur tutsun delikannı çocuklarda, kızlarda. Hem bütün Paskellä orucunda da gençlerä buluşmağa olmazdı.

Üçüncü günü trimur açılırdı da ilk yemek mutlaka kaynanmış çukundurdu. Bundan başka vardı nasıl yemää kartofi, fasüle hem ilin sebzä. Trimur açıldıynan ilk gündä olmazdı çok birdän yemää. Trimurcular üçüncü günü sabağalen gidärdilär kliseyä komka almağa da ondan sora trimur oruçu sayılırdı ki bitti. Büyük oruçun bitki haftası en ayozlu sayılăr, ona öylä da dener – Büyük Hafta. Neçin ki o günnerdä İisus Hristos insannar için çok ziyetlar çekmiş da sonunda stavrozda enserli ölüm kabuletmiş, üçüncü günü da dirilip göklerä yükselmiş.

Bu yıl Paskellä yortusu düşer aprilin 24ne.

Pahalı dostlarım,

Hristos dirildi