İlkyazın gagouzlarda nasıl da hepsi hristianlarda var Paskellä yortuları. Paskellä yortusunun kalendarda yok belli günü, o gezeer. Hristian Paskellesi bir kerä bilä düşmer ay aydınığına. O her zaman mutlaka düşer pazar gününä hem mutlaka ay karannığına. Bu büyük yortuya kaldınan ellibeş gün, sekiz hafta tutulăr Et oruçu, Et oruçun ardına geler büük oruç.
Et oruçun önunde haftaya gagouzlar deerlär peynir haftası, neçin ki bu haftada olur yemää sade peynir, iyişimik, kaymak, yımırta hem türlü akıtmalar, kıvırmalar, pideler ama et, balık, slanina hiç olmaz.
Bu haftada adetlerä görä hem inannara görä insan lâzım aklına getirsin ne yannışlıklar yaptı, ne kötülüklerlen acıttı yakın insannarını, hısımnarını da buluşup onlarlan prost olsunnar, unutsunnar küsüleri, afetsinner biri-birinin günählarını.
Todur haftası
Peynir haftasından sora geler Todur haftası. Bu zamanda ilkyaz artık başlăr heptän açılmağa, köylü kızlar bir pazar sabağalendän gözäl giynip, düzünüp çıkardılar sokaklara, köşelerdä lafa, durardılar. Todur gününde üülendän sora köyün kenarında koşu olurdu, sayılăr atlılar yarışardılar. Yarışmaklar bitärdilär karannık olmaa yakın, ama köylerin keyfleri pek üüsek olurdu. Yarışmaları lafederdi küçüyü-büyü. Auşamnen insannar daalışırdılar yarışmaktan evlerinä büyük oruçu tutmağa.
Büyük oruç
Todur günündän sora Paskelleyä kalăr 7 hafta, yemää olmaz ne süt, ne et, ne yımırta, ne da balık. Olur sade yemää kartofi, fasüle, suvan, sarmısak, pirinç. Mancaları olur haşlamağa sade oloylan, domuz yaği ya da saayağı olmaz.
Büyük oruç auşamında kimi köylerde yımırta asărlar engeye, hepsi evcimannar bir çevrä yapărlar içerde, birisi hızlandırăr iki tarafa iptä asılan yımırtayı, onu lâzım birisi tutsun, değil ellen ama ağzınnan. Elbetki kazanăr kim dağa batal hem kimin ağzı büyük, küçük uşaklar sade bakıp gülerlär. Yımırta sallamağa adet çok eskiden geler, ama büyünkü onun sebebi şaka hem gülüş yapmak.
Trimur
Paskellä oruçun ilk üç günü sayılărlar trimur günneri. Bu üç gündä kim ister olur üç gün hem üç gecä hiç birşey imesin hem su da içmesin. Trimur tutăr kimi çok inancı ihtiarlar. Trimur olur tutsun delikannı çocuklarda, kızlarda. Hem bütün Paskellä orucunda da gençlerä buluşmağa olmazdı.
Üçüncü günü trimur açılırdı da ilk yemek mutlaka kaynanmış çukundurdu. Bundan başka vardı nasıl yemää kartofi, fasüle hem ilin sebzä. Trimur açıldıynan ilk gündä olmazdı çok birdän yemää. Trimurcular üçüncü günü sabağalen gidärdilär kliseyä komka almağa da ondan sora trimur oruçu sayılırdı ki bitti. Büyük oruçun bitki haftası en ayozlu sayılăr, ona öylä da dener – Büyük Hafta. Neçin ki o günnerdä İisus Hristos insannar için çok ziyetlar çekmiş da sonunda stavrozda enserli ölüm kabuletmiş, üçüncü günü da dirilip göklerä yükselmiş.
Bu yıl Paskellä yortusu düşer aprilin 24ne.
Pahalı dostlarım,
Niciun comentariu:
Trimiteți un comentariu